ΛΟΧΕΙΑ

Λοχεία είναι η περίοδος κατά την οποία ο οργανισμός προσπαθεί να επανέλθει προοδευτικά, εντός ενός διαστήματος 40 ημερών, στην κατάσταση που υπήρχε πριν από τον τοκετό.
Πρόκειται για μεταβατική περίοδο κατά την οποία συντελούνται πολλές αλλαγές, τόσο σωματικές όσο ορμονικές και ψυχολογικές.

ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

Γεννητικά όργανα

Η μήτρα παλινδρομεί αμέσως μετά την έξοδο του πλακούντα, καθώς έχει κενωθεί από κάθε στοιχείο της κύησης. Ωστόσο παρά τη σύσπασή της, κατά το χρόνο αμέσως μετά τον τοκετό, ο πυθμένας της βρίσκεται στην απόσταση ανάμεσα στον ομφαλό και την ηβική σύμφυση και ψηλαφάται εύκολα κάτω από τα κοιλιακά τοιχώματα. Καθημερινά παρατηρείται κάθοδος του πυθμένα της μήτρας και έτσι μέσα σε δύο εβδομάδες η μήτρα έχει συσπαστεί ικανοποιητικά.

Η παλινδρόμηση της μήτρας συνοδεύεται συνήθως και από κωλικοειδές άλγος στο υπογάστριο, γνωστό ως υστερόπονος, ο οποίος και γίνεται πιο αισθητός κατά το θηλασμό ή μετά τη δράση των μητροσυσταλτικών φαρμάκων.

Το περίνεο είναι χαμηλότερο από ότι ήταν πριν τον τοκετό, ενώ οι μύες του παρουσιάζουν χαλάρωση, η οποία όμως βαθμιαία αποκαθίσταται, εκτός εάν έχουν υποστεί σοβαρές κακώσεις.

Λόχεια

Τα λόχεια είναι αιματηρά υγρά, που αποβάλλονται από τη μήτρα και προέρχονται από τον τραυματισμό που προκαλείται λόγω του διαχωρισμού του πλακούντα από το ενδομήτριο. Αποτελούνται από αίμα, υπολείμματα φθαρτού, βλέννη και άλλα κύτταρα της μήτρας, επιθήλια του τραχήλου και του κόλπου. Αρχικά είναι αιμορραγικά αλλά στη συνέχεια μετατρέπονται σε ορώδη και βλεννώδη, ώσπου εξαφανίζονται στο τέλος της λοχείας. Ήδη από τη 10η ημέρα και μετά ελαττώνονται σημαντικά.

Μαστοί

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εμφανίζεται υπεραιμία των μαστών καθώς αναπτύσσεται το γαλακτοφόρο σύστημα. Η υπεραιμία αυτή διατηρείται από τις ορμόνες του πλακούντα. Από το μέσο της κύησης και εξής αρχίζει να παράγεται το πύαρ ή πρωτόγαλα, του οποίου η έκκριση συνεχίζεται μέχρι και τρεις τέσσερις ημέρες μετά τον τοκετό. Μετά τον τοκετό, η έξοδος του πλακούντα έχει ως αποτέλεσμα την κάθετη πτώση των επιπέδων των ορμονών, γεγονός που προκαλεί το αντανακλαστικό για την έκκριση της προλακτίνης. Το αντανακλαστικό αυτό ενεργοποιείται κατά το θηλασμό, με τον ερεθισμό της θηλής. Μέχρι την 3η με 4η ημέρα μετά τον τοκετό εκκρίνεται το πύαρ, το οποίο διαφέρει από το ώριμο γάλα, καθώς είναι πλουσιότερο σε θρεπτικά υλικά, ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και αντισώματα, ενώ είναι φτωχότερο σε σάκχαρο, λίπος και λευκώματα. Η διατροφή του εμβρύου με το πύαρ βοηθά κυρίως στον καθαρισμό του γαστρεντερικού σωλήνα του νεογνού και στην αποβολή του μηκωνίου. Η μεγάλη σημασία για τη γυναίκα είναι ότι με το θηλασμό προκαλείται αντανακλαστική μητροσυσταλτική δράση που βοηθά στην ομαλότερη και συντομότερη παλινδρόμηση της μήτρας.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

Σε αυτές εμπίπτουν οι ψυχικές αλλαγές που εμφανίζονται μέσα στις 4 – 6 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό και διακρίνονται σε θλίψη, κατάθλιψη και σε ψύχωση της λοχείας.

Θλίψη της λοχείας (Postpartum Blues)

Είναι συχνή (50% – 85% των εγκύων), ήπια και αυτοπεριοριζόμενη αλλαγή. Χαρακτηρίζεται από κακή διάθεση, κλάμα, ευμετάβλητη διάθεση, ευερεθιστότητα, άγχος, αϋπνία, διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης. Συνήθως εμφανίζεται 3 – 4 ημέρες μετά τον τοκετό και κορυφώνεται την 5η – 6η ημέρα με επάνοδο στο φυσιολογικό μέσα σε 2 – 3 βδομάδες. Η ύπαρξη υποστηρικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος και η καλή σχέση με τον σύντροφο συμβάλλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της θλίψης. Υποστηρικτική ψυχοθεραπεία και συμπτωματική φαρμακευτική αγωγή ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν στις σοβαρότερες περιπτώσεις.

Επιλόχειος κατάθλιψη

Η κατάθλιψη της λοχείας εμφανίζεται στο 10% – 20% των λεχωίδων. Στο 60% των περιπτώσεων αποτελεί το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο και την ουσιαστική έναρξη μιας πιο μακροχρόνιας συναισθηματικής διαταραχής. Διαρκεί από λίγες εβδομάδες έως πολλούς μήνες.

Η κατάθλιψη μπορεί να είναι ήπια, μέτρια ή βαριά, και ανάλογα με την μορφή της θα επιλέξει και ο ιατρός την κατάλληλη θεραπεία.

Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι ανησυχία, ευερεθιστότητα, αίσθημα θλίψης, απελπισίας και ανικανότητας, συχνά κλάματα, μειωμένη ενεργητικότητα και μειωμένο κίνητρο και ενδιαφέρον για την εκπλήρωση προσωπικών, οικογενειακών ή επαγγελματικών υποχρεώσεων, υπερβολική ή ανεπαρκής λήψη τροφής, διαταραχές ύπνου, συγκέντρωσης, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχής, απομάκρυνση από τους φίλους και την οικογένεια, και διάφορα σωματικά ενοχλήματα (κεφαλαλγίες, ταχυπαλμίες, κ.ά.).

Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα συχνή στη λοχεία. Το 90% από αυτές ξεπερνούν χωρίς κάποια ειδική παρέμβαση τα συναισθήματα αυτά μέσα σε μερικές εβδομάδες. Μερικές όμως παρουσιάζουν επιδείνωση και τελικά επιλόχειο κατάθλιψη.
Συνολικά το 5-7% των νέων μητέρων θα χρειαστεί θεραπεία.

Η αιτία της κατάθλιψης της λοχείας δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη, και πολλοί παράγοντες, ενδογενείς και εξωγενείς, φαίνεται να παίζουν ρόλο στην εκδήλωσή της. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερη σημασία έχουν το ατομικό ή το οικογενειακό ιστορικό ψυχικής πάθησης, η κατάχρηση ουσιών, η έλλειψη υποστήριξης από συγγενείς και φίλους, το άγχος σε σχέση με το έμβρυο πριν τον τοκετό, προβλήματα με προηγούμενη γέννα, συζυγικά ή οικονομικά προβλήματα, καθώς και η νεαρή ηλικία της μητέρας. Επίσης, μετά τον τοκετό τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη, που κατά την περίοδο της κυήσεως είχαν αυξηθεί σημαντικά, επανέρχονται στα φυσιολογικά τους επίπεδα και αυτή η ταχεία μεταβολή στα επίπεδα των ορμονών θεωρείται αιτία κατάθλιψης. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τις ορμόνες του θυρεοειδούς, των οποίων η έλλειψη μπορεί να προκαλέσει καταθλιπτικά συμπτώματα, ευερεθιστότητα, μείωση του ενδιαφέροντος για τις δραστηριότητες της ζωής, αίσθημα ανεπάρκειας, αύξηση βάρους, κόπωση και διαταραχές του ύπνου.

Άλλοι παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση της επιλόχειας κατάθλιψης είναι και οι εξής:

• Ο διακεκομμένος ύπνος.
• Η αίσθηση αδυναμίας εκπλήρωσης των νέων υποχρεώσεων.
• Οι αλλαγές στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Μερικές χρήσιμες συμβουλές για τη νέα μητέρα που παρουσιάζει καταθλιπτικά συμπτώματα:

• Ξεκούραση όσο το δυνατόν συχνότερα, ακολουθώντας τους ρυθμούς του βρέφους.
• Αποφυγή των υπερβολικά πιεστικών στόχων στον εαυτό της.
• Η νέα μητέρα καλό θα είναι να κάνει ό,τι μπορεί, όσο καλά μπορεί και να μεταθέτει σε άλλους ό,τι δεν προλαβαίνει.
• Επίσης, να ζητά τη συμμετοχή και τη βοήθεια του συζύγου, της οικογένειας και των φίλων, όπου αυτό είναι εφικτό.
• Έκφραση όσων αισθάνεται στους κοντινούς της ανθρώπους.
• Αποφυγή απομόνωσης.
• Τακτική επικοινωνία με τον σύζυγό της, καθώς η καλύτερη παρέα είναι αυτή που κάνουν μόνο οι δυό τους.
• Αναζήτηση παρέας για όσο περισσότερο μπορεί, φροντίδα του εαυτού της και πραγματοποίηση συχνών εξόδων από το σπίτι, έστω και για χαλαρές μικρές βόλτες.
• Αποφυγή πραγματοποίησης μεγάλων αλλαγών στη ζωή της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή αμέσως μετά.

Αν παρ’ όλα αυτά, τα συμπτώματα της κατάθλιψης επιμείνουν, θα πρέπει η νέα μητέρα να ζητήσει τη βοήθεια ειδικού. Ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της κατάθλιψης, την προσωπικότητα της γυναίκας, το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό της, ο ειδικός θα επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα τη βοηθήσει. Σε ορισμένες περιπτώσεις αρκεί είτε μία σειρά συνεδριών υποστηρικτικού και συμβουλευτικού τύπου, είτε η εφαρμογή μίας βραχείας ψυχοθεραπευτικής μεθόδου, για να ξεπεραστεί το πρόβλημα.

Σε άλλες όμως περιπτώσεις θα χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή που θα διαρκέσει περίπου ένα εξάμηνο. Θα υπάρξουν επίσης περιπτώσεις όπου θα χρειαστεί συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής, και άλλες όπου θα ξεκινήσει με αφορμή την κατάθλιψη της λοχείας μια πιο μακροχρόνια ψυχοθεραπεία.