ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΥΗΣΕΩΣ

Η προγραμματισμένη παρακολούθηση της εγκύου κατά τη διάρκεια της κύησης, καθιερώθηκε στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 1900 στην Βοστώνη των Η.Π.Α., και ορίσθηκαν οι βασικές αρχές και ο σχεδιασμός της. Η κύηση είναι μία φυσιολογική κατάσταση και στην πλειονότητα των περιπτώσεων όλα εξελίσσονται φυσιολογικά. Σε ένα ποσοστό όμως 5%-20% είναι δυνατόν να παρουσιασθούν επιπλοκές από τη μητέρα, το έμβρυο ή και από τους δύο.

• Ο έλεγχος, η διάγνωση και η αντιμετώπιση προϋπαρχουσών παθήσεων της μητέρας. Αυτές περιλαμβάνουν τον σακχαρώδη διαβήτη, τις καρδιοπάθειες, τις λοιμώξεις από ερυθρά, ηπατίτιδα Β και HIV, κ.α.
• Η διάγνωση και η αντιμετώπιση μαιευτικών και άλλων επιπλοκών κατά τη διάρκεια της κύησης.
• Η αναγνώριση και η αντιμετώπιση εμβρυικών προβλημάτων, όπως δομικές ανωμαλίες, λοιμώξεις και επιβράδυνση της ανάπτυξης.
• Ο προγραμματισμός για τον τοκετό και η μέριμνα για την υγεία και την αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας μετά τον τοκετό.
• Η ενημέρωση των γονέων αναφορικά με την κύηση, τον τοκετό, τη λοχεία και τη φροντίδα του νεογνού.

ΑΡΧΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

Ο σκοπός της πρώτης επίσκεψης της εγκύου στον ιατρό είναι η επιβεβαίωση της κύησης, η επισήμανση και ο προσδιορισμός όλων εκείνων των παραγόντων που είναι δυνατόν να επηρεάσουν την εξέλιξή της, η εκτίμηση της γενικής υγείας της εγκύου, ο πλήρης παρακλινικός έλεγχος (βλέπε προγεννητικός έλεγχος) και ο σχεδιασμός του πλαισίου παρακολούθησης της κύησης.
Ιστορικό
Αφορά στην παρούσα κύηση, στις προηγούμενες κυήσεις και τοκετούς, στο ατομικό, οικογενειακό και κληρονομικό αναμνηστικό. Κατά τη λήψη του μαιευτικού-γυναικολογικού σας ιστορικού, ο γιατρός λαμβάνει γνώση για τον αριθμό προηγούμενων κυήσεων, προηγούμενων αυτόματων αποβολών, καθώς και το είδος του προηγούμενου τοκετού. Επίσης, πληροφορίες για προηγούμενες γυναικολογικές επεμβάσεις (π.χ. ινομυωματεκτομή) είναι καθοριστικές για την επιλογή του τοκετού.

Κλινική εξέταση

Περιλαμβάνει την προσεκτική εξέταση κατά συστήματα, την γυναικολογική εξέταση, την εκτίμηση της πυέλου και την καταγραφή του ύψους και του βάρους της εγκύου.

ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ

Ο συνήθης προγραμματισμός των επισκέψεων της εγκύου στο μαιευτικό ιατρείο είναι έως την 32η εβδομάδα ανά μήνα, από την 32η έως την 36η ανά δεκαπενθήμερο, και στη συνέχεια ανά εβδομάδα. Σε κάθε επίσκεψη, εκτιμώνται τα υποκειμενικά συμπτώματα της εγκύου και ελέγχονται το σωματικό βάρος, η αρτηριακή πίεση, το ύψος του πυθμένα της μήτρας και η σχέση του εμβρύου με τον άξονα της μήτρας με τους χειρισμούς του Leopold. Επίσης, ελέγχονται τα κάτω άκρα για εμφάνιση οιδήματος. Η καρδιακή λειτουργία του εμβρύου ελέγχεται με ακρόαση των παλμών και τις τελευταίες εβδομάδες της κύησης με καρδιοτοκογραφία. Επίσης, γίνεται γενική εξέταση αίματος και ούρων. Τα αποτελέσματα του κλινικού και εργαστηριακού ελέγχου αξιολογούνται και συγκρίνονται με εκείνα των προηγούμενων επισκέψεων. Επιπρόσθετα, και σε καθορισμένες εβδομάδες της κύησης, γίνονται ορισμένες ειδικές εξετάσεις και συγκεκριμένα έλεγχος της αυχενικής διαφάνειας του εμβρύου (10η – 12η εβδομάδα), A-test (16η εβδομάδα), δοκιμασία ανοχής στην γλυκόζη περί το μέσον του 2ου τριμήνου και υπερηχογράφημα (20η – 22η και 30η – 32η εβδομάδα). Σε ορισμένες περιπτώσεις, και ανάλογα με την ένδειξη, γίνονται εξειδικευμένες εξετάσεις όπως αμνιοπαρακέντηση για λήψη αμνιακού υγρού, ομφαλιδοπαρακέντηση για λήψη εμβρυικού αίματος και έλεγχος της αιματικής ροής στα μητρικά και εμβρυικά αγγεία με Doppler. Από τον 6ο μήνα της κύησης και μετά, η έγκυος, εάν το επιθυμεί, μπορεί να παρακολουθήσει πρόγραμμα ψυχοπροφυλακτικής. Το πρόγραμμα αυτό, το οποίο έχει στόχο να βοηθήσει την έγκυο να αντιμετωπίσει καλύτερα την κύηση και τον τοκετό συμμετέχοντας και η ίδια ενεργητικά, συνίσταται σε ενημέρωσή της, όσον αφορά στην κύηση και στα προβλήματά της, στον τοκετό, στη λοχεία και στη φροντίδα του νεογνού, σε μαθήματα και ασκήσεις χαλάρωσης και σε εκμάθηση της τεχνικής της εξώθησης.

ΣΥΝΗΘΗ ΕΝΟΧΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΗΣΗ

Κατά την κύηση συνήθως εμφανίζονται διάφορα ενοχλήματα άλλοτε άλλης έντασης. Ανάλογα με τη βαρύτητα των ενοχλημάτων αρκετές φορές απαιτείται, πέραν των γενικών οδηγιών, φαρμακευτική αντιμετώπιση. Τα πλέον συνήθη ενοχλήματα κατά την κύηση είναι:

Αιμορραγία

Περίπου το 25% των εγκύων γυναικών βιώνουν ελαφρά αιμορραγία κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου. Νωρίς στην εγκυμοσύνη, λίγες κηλίδες μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι το γονιμοποιημένο έμβρυο, έχει εμφυτευτεί στη μήτρα. Ωστόσο, αν έχετε σημαντική αιμορραγία, κράμπες ή οξύ πόνο στην κοιλιά σας, καλέστε τον γιατρό σας. Αυτά μπορεί να είναι σημάδια αποβολής ή έκτοπης κύησης (εγκυμοσύνη κατά την οποία το έμβρυο εμφυτεύεται έξω από τη μήτρα).

Ναυτία και εμετοί

Σε πολλές γυναίκες εμφανίζεται κατά τις πρώτες εβδομάδες της κύησης ένα σύνολο συμπτωμάτων, γνωστό ως <<πρωινή αδιαθεσία>>. Αυτό χαρακτηρίζεται από σιελόρροια, ναυτία και εμετούς άλλοτε άλλης έντασης και συχνότητας. Παρά την ονομασία του δεν εκδηλώνεται πάντοτε το πρωί. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν ή εξαφανίζονται μετά την 14η εβδομάδα της κύησης. Όταν τα συμπτώματα είναι ήπια, η κατάλληλη διαιτητική αγωγή (αποφυγή λήψης πολλών υγρών και ερεθιστικών φαγητών, πολλά μικρά γεύματα ημερησίως) αρκεί για την αντιμετώπισή τους. Εάν τα συμπτώματα επιμένουν, η χορήγηση αντιεμετικών φαρμάκων και η ψυχολογική υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν. Σε βαριές περιπτώσεις (υπερέμεση κύησης) απαιτείται νοσηλεία της εγκύου, παρεντερική χορήγηση υγρών και διόρθωση των ηλεκτρολυτών, αντιεμετική αγωγή και συμπληρώματα βιταμινών.

Κοιλιακό άλγος

Αρκετές γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης παραπονιούνται για ήπια, άτυπα κοιλιακά άλγη. Συνήθως είναι παροδικά, χωρίς ενδείξεις οργανικής πάθησης και στερούνται κλινικής σημασίας. Παρ’ όλα αυτά κρίνεται σκόπιμη η εκτίμησή τους, ώστε να αποφευχθεί η μη έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση κάποιας οργανικής πάθησης όπως π.χ. η σκωληκοειδίτιδα.

Αίσθημα γαστρικού καύσου

Συχνά κατά την κύηση παρατηρείται παλινδρόμηση γαστρικού υγρού λόγω της διόγκωσης της μήτρας και της μετατόπισης του εντέρου με αποτέλεσμα πρόκληση αίσθησης γαστρικού καύσου. Η χορήγηση αντιόξινων φαρμάκων και η αποφυγή ορισμένων θέσεων (ύπτια θέση) ανακουφίζουν την έγκυο.

Δυσκοιλιότητα

Η δυσκοιλιότητα αποτελεί σύνηθες πρόβλημα στην κύηση και αποδίδεται στην ελάττωση της κινητικότητας του εντέρου λόγω των αυξημένων επιπέδων της προγεστερόνης. Αντιμετωπίζεται με κατάλληλη δίαιτα, (λαχανικά , φρούτα) και χορήγηση, σε επίμονες περιπτώσεις, ηπίων υπατικών, όπως γάλα μαγνησίας ή σέννα.

Οσφυαλγία

Οι αλλαγές στη στάση του σώματος, η αυξανόμενη λόρδωση της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης προϊούσης της κύησης, και πιθανόν η χαλάρωση των πυελικών συνδέσμων έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση οσφυαλγίας αρκετά συχνά. Σε σοβαρές περιπτώσεις είναι δυνατόν να υπάρχουν και ριζιτικά συμπτώματα. Η κλινική εικόνα συνήθως επιδεινώνεται με την πρόοδο της κύησης. Τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται μετά τον τοκετό. Η συντηρητική αντιμετώπιση (αποφυγή εκλυτικών παραγόντων, άσκηση κ.α.) έχει συνήθως ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Λιποθυμικά επεισόδια

Τα λιποθυμικά επεισόδια είναι αρκετά συχνά κατά τη διάρκεια της κύησης λόγω κυκλοφορικής αστάθειας. Συνήθως υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια και αποφεύγονται έτσι τραυματισμοί κατά την πτώση. Η αποφυγή από την έγκυο δυνητικά εκλυτικών παραγόντων για λιποθυμικό επεισόδιο βοηθά στην αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης.

Κιρσοί κάτω άκρων

Αρκετά συχνά κατά τη διάρκεια της κύησης παρουσιάζονται κιρσοί στα κάτω άκρα ή και αιμορροΐδες λόγω παρεμπόδισης της φλεβικής επαναφοράς αίματος από τα άκρα, η οποία προκαλείται από πίεση από την εγκύμονα μήτρα. Για την ανακούφιση από τα συμπτώματα των κιρσών συνιστάται η χρήση ειδικών ελαστικών καλτσών, αποφυγή ορθοστασίας ή και χρήση καταλλήλων αγγειοσυσταλτικών φαρμάκων. Για την αντιμετώπιση των αιμορροΐδων συνιστάται αποφυγή δυσκοιλιότητας με κατάλληλη ρύθμιση του διαιτολογίου, ανάπαυση και τοπική εφαρμογή αντιαιμορροιδικών υπόθετων ή αλοιφών.

Κράμπες των κάτω άκρων

Οι κράμπες στα κάτω άκρα οφείλονται σε ελάττωση του ασβεστίου του ορού ή σε αύξηση του φωσφόρου. Η θεραπεία συνίσταται σε κατάλληλη διαιτητική αγωγή και χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής.

Μουδιάσματα των άνω άκρων

Μουδιάσματα στα άνω άκρα παρατηρούνται στο 5%-10% των εγκύων γυναικών και οφείλονται σε διάταση του βραχιονίου πλέγματος λόγω πτώσης των ώμων. Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως κατά τη διάρκεια της νύκτας. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αρκετά έντονα και δημιουργούν προβλήματα στους χειρισμούς. Η κατάσταση αυτή δεν απαιτεί κάποια ειδική αγωγή και υποχωρεί μετά τον τοκετό.

Σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα

Το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα είναι μία όχι ασυνήθης επιπλοκή της κύησης. Οφείλεται στη συμπίεση του μέσου νεύρου και εκδηλώνεται με διαταραχή της αισθητικότητας στα δάκτυλα, άλγος κατά την κάμψη του καρπού, ατροφίες των μυών της παλάμης και οίδημα των δακτύλων. Θεραπευτικά μπορούν να χορηγηθούν διουρητικά για ελάττωση του οιδήματος, ενώ ορισμένες φορές απαιτείται τοποθέτηση νάρθηκα στον καρπό. Τα συμπτώματα εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια της λοχείας.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Έχει αποδειχθεί ότι η ανεπαρκής διατροφή κατά την κύηση επηρεάζει αρνητικά την ενδομήτρια ανάπτυξη και προκαλεί εμβρυικές δυσπλασίες, ενώ μπορεί να ευθύνεται και για αναιμία και προωρότητα. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η παροχή καταλλήλων διαιτητικών συμβουλών σε όλες τις έγκυες, και ιδιαίτερα σε εκείνες με πτωχή διατροφή, ή σύμφωνα με ορισμένες ενδείξεις, και σε εκείνες που είχαν επιπλοκές κατά την προηγούμενη κύηση.

Πρόσληψη ενέργειας

Αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, η έγκυος γυναίκα δεν χρειάζεται να διατρέφεται υπερβολικά. Η επιπλέον ενέργεια που απαιτείται για τον μεταβολισμό της, την ανάπτυξη του εμβρύου και του πλακούντα, την αύξηση του μεγέθους της μήτρας και των μαστών, και το επιπλέον λίπος κατά τις 40 εβδομάδες της κύησης, αντιστοιχεί μόλις σε δύο φέτες ψωμί και 100ml γάλα την ημέρα. Υπολογίζεται ότι οι ανάγκες μιας εγκύου γυναίκας δεν υπερβαίνουν τις 2000-2500kcal την ημέρα κατά το δεύτερο και τρίτο μήνα της κύησης, ενώ μπορεί να φθάσουν και τις 3000kcal κατά τη λοχεία, εφόσον θηλάζει.

Πρωτεΐνες

Ο επιθυμητός μέσος όρος πρόσληψης πρωτεϊνών κατά την κύηση είναι 60-80 γραμμάρια την ημέρα. Οι ζωικές πρωτεΐνες λαμβάνονται από το κρέας, τα πουλερικά, το ψάρι, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ οι φυτικές από τους ξηρούς καρπούς και τα όσπρια.

Λίπη

Τα λίπη είναι μία σημαντική πηγή ενέργειας και παρέχουν λιποδιαλυτές βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένων των Α , D και Κ. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα απαραίτητα λιπαρά οξέα παρεμποδίζουν σε σημαντικό βαθμό την ανάπτυξη υπέρτασης κατά την κύηση. Τα ζωικά λίπη περιέχουν υψηλό ποσοστό κεκορεσμένων λιπαρών οξέων και λαμβάνονται από το κρέας, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ τα φυτικά λίπη περιέχουν πολύτιμα ακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το λινολενικό και το λινολεικό.

Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες είναι επίσης μία από τις σπουδαιότερες πηγές ενέργειας. Ιδιαίτερα η γλυκόζη, τα επίπεδα της οποίας στο αίμα της μητέρας και του εμβρύου σχετίζονται στενά, είναι μία από τις βασικές πηγές ενέργειας για το έμβρυο.

Ιχνοστοιχεία και βιταμίνες

Στη διάρκεια της κύησης οι ανάγκες για σίδηρο, ασβέστιο, ιώδιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο είναι αυξημένες. Η έγκυος μπορεί να λαμβάνει τα στοιχεία αυτά από το άπαχο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα θαλασσινά, τα όσπρια και τα διάφορα φρούτα. Οι βιταμίνες Α και Β περιέχονται στο ήπαρ, στους νεφρούς και στα πράσινα λαχανικά. Η βιταμίνη Β2 απαντά στα δημητριακά ολικής αλέσεως, ενώ η Β5 στο ψάρι, στο άπαχο κρέας, στα πουλερικά και στους ξηρούς καρπούς.

Απαραίτητο για την υγεία της μητέρας και την ανάπτυξη του εμβρύου είναι και το ασκορβικό οξύ, που λαμβάνεται από τα εσπεριδοειδή. Επίσης, απαραίτητα είναι η βιταμίνη D και το φυλλικό οξύ, η ανεπάρκεια του οποίου συνδέεται με την ανάπτυξη μεγαλοβλαστικής αναιμίας στην μητέρα. Το φυλλικό οξύ λαμβάνεται από τα πράσινα λαχανικά και τους ξηρούς καρπούς. Συχνά χορηγούνται ειδικά συμπληρώματα φυλλικού οξέος, ιδίως στην περίπτωση πολύδυμης κύησης. Κατά την κύηση οι ανάγκες της εγκύου σε σίδηρο είναι αυξημένες και δεν μπορούν να καλυφθούν από τις προσλαμβανόμενες τροφές. Για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η χορήγηση σκευασμάτων σιδήρου καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης αλλά και κατά τη λοχεία. Επίσης, σε πολλές γυναίκες χορηγούνται και συμπληρώματα ασβεστίου, μολονότι αυτά δεν είναι απαραίτητα, εάν η έγκυος ακολουθεί την ενδεδειγμένη δίαιτα, διότι κατά την κύηση η απορρόφηση του ασβεστίου από τις τροφές φθάνει στο 75% σε σχέση με το 58% των μη εγκύων γυναικών.

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ

Κατά τη διάρκεια της κύησης δεν υπάρχει ανάγκη να περιορίζεται η δραστηριότητα της γυναίκας εφόσον φυσικά δεν προκαλεί υπερβολική κόπωση. Μπορεί επίσης να ασκείται, όχι όμως υπερβολικά. Ο περίπατος είναι μία ενδεδειγμένη άσκηση, ενώ ευεργετική είναι και η κολύμβηση.

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ

Πολλές γυναίκες παρουσιάζουν ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση κατά τη διάρκεια της κύησης, ιδιαίτερα τις πρώτες εβδομάδες και μετά την 30η. Οι λόγοι είναι ποικίλοι, όπως φόβος για αρνητικές επιπτώσεις στο έμβρυο και πρόωρο τοκετό, δυσκολία λόγω της διόγκωσης της κοιλιάς ή και μείωση της αυτοπεποίθησης εξαιτίας των αλλαγών στο σώμα τους. Οι σεξουαλικές σχέσεις δεν επηρεάζουν την εξέλιξη της κύησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως (καθ’ έξιν αποβολές, κολπική αιμόρροια, ρήξη των εμβρυικών υμένων) θα πρέπει να αποφεύγονται. Επίσης, συνιστάται η αποφυγή σεξουαλικών επαφών στο τέλος της κύησης λόγω κινδύνου πρόκλησης πρόωρου τοκετού.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Κάπνισμα

Το κάπνισμα επηρεάζει δυσμενώς την κύηση. Έχει αποδειχθεί στενή συσχέτιση ανάμεσα στο κάπνισμα και στην γέννηση χαμηλού βάρους νεογνών και προωρότητας. Η συσχέτιση αυτή φαίνεται να είναι δοσοεξαρτώμενη. Το κάπνισμα επίσης αυξάνει τον κίνδυνο ενδομήτριου θανάτου του εμβρύου καθώς και ανάπτυξης προδρομικού πλακούντα ή εμφάνισης πρόωρης αποκόλλησης του πλακούντα, επιπλοκές που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του εμβρύου αλλά και της μητέρας. Για όλους αυτούς τους λόγους, θα πρέπει να συνιστάται στην έγκυο διακοπή του καπνίσματος ή τουλάχιστον ελάττωσή του.

Οινοπνευματώδη ποτά

Ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για το έμβρυο έχει η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της κύησης. Οι συνέπειες αυτές είναι γνωστές ως εμβρυικό αλκοολικό σύνδρομο και περιλαμβάνουν επιβράδυνση της ανάπτυξης και διάφορες δομικές ανωμαλίες στο πρόσωπο, στην καρδιά και στις αρθρώσεις. Η μικρή κατανάλωση αλκοόλ δεν επηρεάζει την κύηση.

Εργασία

Μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα εφόσον εργάζεστε σε υγιές περιβάλλον και μέχρι το χρονικό σημείο που δε θα σας επιβαρύνει σωματικά και ψυχικά.

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ

Ο θηλασμός είναι επιθυμητός και όλες οι γυναίκες πρέπει να ενθαρρύνονται να θηλάσουν τα νεογνά τους, εκτός εάν υπάρχει κάποια αντένδειξη (εισολκή των θηλών σε μεγάλο βαθμό ή προηγούμενη βλάβη). Στη διάρκεια της κύησης οι μαστοί πρέπει να πλένονται καθημερινά και να σκουπίζονται προσεκτικά. Οι θηλές πρέπει να μαλάσσονται με ειδική κρέμα και οι μαστοί να υποστηρίζονται με στηθόδεσμο μητρότητας. Σε περίπτωση που υπάρχει εισολκή, η θηλή πρέπει να έλκεται με τα δάκτυλα, ενώ οι μητέρες πρέπει να διδάσκονται και να εξασκούνται στην έκθλιψη πρωτογάλακτος με το χέρι από την 36η εβδομάδα της κύησης.